زنبور عسل
“و خداوند به زنبور عسل وحی کرد که از کوه ها و درختان و سقف های رفیع منزل گیرید و سپس از حلاوت و میوه های شیرین و شهد گل های خوشبو تغذیه کنید و راه پروردگارتان را به اطاعات بپویید آنگاه از درون آنها شربت شیرین به رنگ های مختلف بیرون آید که در آن شفای مردمان است. در این کار نیز نشانه قدرت خداوند برای متفکران پیداست.”(سوره نحل :68-69)
زنبور داری شغلی جالب و متحیرکننده می باشد ، در این شغل با موجو داتی سرکار داریم که زندگی اجتماعی دارند. از نظر درآمدزایی شغلی پر منفعت است که از یک سو با فروش محصولات کندو ( عسل ، گرده گل ، موم ، بره موم و ژل رویال ) درآمد قابل توجه ای به دست خواهید آورید و از سویی دیگر با انجام عمل گرده افشانی موجب افزایش تولید محصولات کشاورزی می گردد.
در استان سیستان و بلوچستان در خاش ، زابل و میرجاوه پرورش زنبورعسل انجام می شود.
پرورش دهنده زنبور عسل كسی است كه از عهده تشخيص انواع زنبور عسل و نحوه فعاليت آن ها، تشخيص ساختمان كندو و نحوه بكارگيری لوازم مورد نياز در زنبورداری، پرورش و نگهداری زنبور عسل پيشگيری و مبارزه با آفات و بيماری های زنبور و برداشت عسل برآيد.
چهار نژاد از 27 نژاد متعلق به نژادهای اقتصادی می باشند که در اغلب برنامه های اصلاح نژادی جهان از این نژادهای برتر استفاده می گردد.(زنبور عسل معمولی سیاه ، زنبور عسل معمولی ایتالیایی ، زنبور عسل معمولی قفقازی ، زنبور عسل معمولی اروپایی)
قسمت های مختلف بدن يک زنبور :
1-سر : چشم ها، شاخک ها، ضمائم دهانی ، مغز و غدد گوناگون
2-سينه : بال ها و پاها به آن اتصال دارند و مركز حركتی بدن زنبور است
3-شكم : دستگاه گوارش ، تنفس و گردش خون ، نيش يا زوائد توليد مثلی است
4-چشمها : دوعدد چشم مركب با چندين عدسي در دو طرف سر و سه چشم بسيار ساده كوچک بر روی فرق سر.
5-دستگاه گوارش كه شامل فك و خرطوم است .كاربرد فك در گزش، جويدن ، مكش و عمل ليسيدن آلت چنگ زدن به منظور جمع آوری گرده، موم كاری،تميز كردن كندو، جنگيدن، برداشت كردن و چيدن،كار با بره موم و تثبيت آن ، پرستاری نوزادان می باشد.
انواع زنبور:
هر كلنی شامل ملكه، چند زنبور نر، هزاران كارگر و نوزاد (تخم، الرو و شفيره )می باشد.
زنبورنر: تنبل ترين زنبورهاست و تنها وظيفه آنها جفت گيرس با ملكه است.
ملكه: زنبور ملكه بزرگتر از زنبور كارگر و طويل تر از زنبور نر است و تنها يكبار جهت جفت گيری از كندو خارج می شود.وظيفه عمده ملكه تخم گذاری بوده و درطول اوج فصل پرورش نوزادان بين 1500 تا 3000 تخم می گذارند.
زنبور كارگر: كــوچــكتـــريــن وپرجمعيت ترين زنبوران عسل هستند و98 درصد جمعيت كلنی را تشكيل می دهند. وظايف يک زنبور كارگر عمل پاكسازی و نظافت، تغذيه و مراقبت از نوزادان، شان سازی، كمک كردن به ملكه ، پرواز جهت يابی ، تهويه كندو،وظايف محافظتی، جاسازی عسل، گرده، شهد و آب در سلولها، جلوگيری ازغارت
شرايط محیط زنبورستان
1 – محیط از لحاظ شهد و گرده فراوان مناسب شغل زنبور داری باشد.(محیط فاقد گل و گیاه برای زنبور داری مناسب نمی باشد. گیاهانی چون درختان میوه شکوفه دار بهاره و طیف بسیار وسیعی از گیاهان زراعی، باغی، جنگلی، گیاهان دارویی خود روی کو ها و تپه ها و مرتفعی منابع شهد و گرده برای زنبور عسل محسوب می شوند.
2 – شرایط آب و هوایی مناسبی داشته باشد.(به طور معمولی باد شدید یا باران و مه آلود بودن هوا و یا گرما و سرمای شدید در همه نقاط وجود دارد اما این شرایط فقط مدت کوتاه. اما گرما یا سرمای بیش از حد تحمل ، بارندگی پیوسته و زیاد ، هوای ابری در بیشتر اوقات سال، بادهای شدید، هوای شرجی یا هوای غالبا مه آلود، افزایش یا کاهش ناگهانی درجه حرارت هوا و آلودگی غیر تحمل هوا ممکن است. منطقه را برای استقرار زنبورستان نا مطلوب می کند.
3 – اهمیت وجود منبع آب سالم در اطراف زنبورستان حداکثر فاصله از آب سالم 50 متر باشد.
4 -بهداشت منطقه زنبورستان و اهمیت آن نزدیکی به گاوداری ها یا مرغداری ها و یا کارخانه جات مواد شیمیایی و یا کود کمپوست و یا محل تخلیه زباله و یا مزارعی که با آب فاضالب آبیاری می شوند برای زنبورستان مساعد نمی باشد. زیرا بوی بد زنبوران را فراری می دهد.
5 – آلودگی های صوتی و بوهای نامطلوب مکان استقرار از نقاط پر سر و صدا مثل جاده های پر رفت وآمد ، کارخانه های پر سر و صدا و غیره به اندازه کافی دور باشند تا سرو صدا موجب هراس زنبورها و فراری شدن آنها نشود.
6 – اهمیت دور بودن از نقاط مسکونی مشکلاتی از قبیل ورود به خانه ها به خاطر وجود مواد شیرین و بروز مشکل برای صاحب خانه و یا ناتوانی از خروج از خانه برای زنبور باشد و یا دم غروب با روشن شدن چراغ های روشنایی برای زنبور عسل که جهت یا بیش با نور خورشید می باشد دچار مشکل نماید.
و….
وسايل و تجهيزات مورد نياز قسمت های مختلف يک كندو از پایین به بالا تخته تحتانی، طبقه، پنجره ملکه،قاب ها و زیرسازی آنها، صفحه جدا کننده، سرپوش.
ابزارآلات زنبورداری شامل : لباس کار زنبورداری ،ظروف تغذيه، موم ذوب کن، اكستراكتور،ظروف تصفيه عسل ،تخته موم دوز، توری، دودی یا دودکن،کاردک زنبورداری، کاله، قفس ملکه، بچه گیر.
علاوه بر عسل محصولات دیگر از پرورش زنبور بدست می ـید که شامل موارد ذیل می باشد:
زنبورها از آن برای ساخت شانه و سلول استفاده می کنند. برای تولید یک کیلو گرم موم زنبورها باید 12 کیلو عسل بخورند. موم دارای فواید زیر است: استفاده در داروسازی برای انواع پماد، کرم ها و لوسیون ها، پوشاننده برای جلوگیری از اکسیداسیون وهیدرولیز و فساد در بافت های زنده ، تهیه محصولات آرایشی ، تهیه شمع بدون دود و… می باشد. قیمت فروش هر کیلو موم عسل 100هزار تومان می باشد.
ژل رویال غذای مخصوص ملکه است كه زنبوران کارگر به مدت 3 روز در آغاز خروج از تخم از آن تغذیه می کنند. اين محصول در کندو ذخیره نمی شود و بلافاصله پس از ترشح به وسیله کارگران مصرف می گردد به همین دلیل تولید آن در زنبور داری بسیار تخصصی است و بسیار گران قیمت می باشد. از فوائد آن (اکسیر جوانی، ضدمیکروب و ضدباکتری، درمان عفونتهای ویروسی و بعضی سرطان ها است قيمت اين محصول گرانبها حدوداً هر گرم 600 هزار تومان می باشد.
زنبورداران عزیز در راستای کار وفعالیت خود اگر نیاز به مشاوره و همکاری داشتید با ما و جهاد کشاورزی در ارتباط باشید.